Blog: Tussen natuur en technologie
De primaire behoefte van de mens is overleven. Deze bewering kan moeilijk weersproken worden omdat het voortbestaan van de mens de voorwaarde is voor al het andere dat die mens kan waarderen. Om zichzelf voort te zetten heeft de mens energie nodig; de activiteit van het eigen lichaam in eerste instantie, maar ook steeds meer de moderne technologie. Het is de technologie die ons ooit in staat heeft gesteld het Malthusianisme* te weerleggen. Echter, dezelfde technologie die het mogelijk maakt dat we ondanks bevolkingsgroei meer voedsel produceren dan we op kunnen en talloze andere productieprocessen ongelooflijk efficiënt heeft gemaakt kost zelf erg veel energie.
Een boterham met pindakaas brengt een mens al een heel eind, ook als deze lichamelijke arbeid moet verrichten. Het verbrandingsproces is hier uitermate efficiënt waarbij zelfs de afvalproducten in principe weer door de natuur gebruikt kunnen worden. Menig machine behoeft echter een constante toevoer van elektriciteit of zelfs fossiele verbranding met schade voor mens en natuur tot gevolg. Zelfs in het geval van elektrische voertuigen moet de energie ergens vandaan komen en is er altijd een stuk van de keten besmeurd met olie, onrecht of milieu-vernietigende afgravingen. Dit geldt voor batterijen, maar ook voor de zonnepanelen die ingezet worden als onderdeel van de oplossing. Volgens een onderzoek door Metabolic zijn het met name de zonnepanelen in de bouw die relatief veel CO2 uitstoten in hun productie met daarbij vrijwel geen initiatief om dit in de toekomst te verbeteren. De installatie branche is een van de grotere vervuilers in de bouw en zonnepanelen behelzen 88 procent van de vervuiling binnen die branche.
[Routekaarten voor een duurzame bouw – Metabolic, 2023]
We hebben dus aan de ene kant, om in onze meest primaire behoeften te voorzien, technologie nodig. Aan de andere kant is het de technologie die veel energie verbruikt en eigenlijk nooit op een geheel milieuvriendelijke manier opgeleverd kan worden. Zowel de technologie als een gezonde natuur hebben we nodig om te overleven, maar deze aspecten lijken lijnrecht tegenover elkaar te staan. Toch hebben we de mogelijkheid om wat ruimte te creëren tussen deze tegenpolen. Elektrisch rijden bijvoorbeeld maakt namelijk wel enig verschil. Als alle vervuiling op een centrale plek plaats vindt (de energiecentrale) en niet langer bij elk individuele voertuig is het gemakkelijker om op die ene plek allerlei maatregelen toe te passen. Dit zou kunnen leiden tot een grotere vraag naar innovatie op dit gebied met misschien wel de oplossing voor kernfusie in de toekomst.
De bouw is een van de meest vervuilende sectoren die er zijn, maar gelukkig betekent dit ook dat er nog veel te winnen valt op het gebied van milieuvriendelijkheid en energie-efficiëntie. We zullen hier niet beweren dat houtskeletbouw de kernfusie is van de bouwwereld, maar de manier van bouwen, het type ventilatie en de gebruikte materialen maken significant verschil qua bijvoorbeeld temperatuur management en luchtverversing in het huis. Door luchtdicht te bouwen heeft een bewoner middels mechanische ventilatie de controle over het binnenklimaat en met hout is dit gemakkelijker te garanderen dan met metaal of steen.
Daarnaast is hout natuurlijk hernieuwbaar en in principe dus onuitputtelijk. Energieneutraliteit is een streven waar we nu met houtskeletbouw en CLT wel heel erg dichtbij zitten wanneer het huis eenmaal af is, maar zelfs op de bouwplaats zijn minder heftige machines nodig omdat de kant-en-klare onderdelen behoorlijk licht zijn en zich relatief gemakkelijk laten plaatsen. Het prefab werk in de werkplaats is vele malen efficiënter dan werk op de bouwplaats en zelfs de cellulose isolatie is gemakkelijk te hergebruiken en afhankelijk van de toegevoegde stoffen af te breken zodat het terug kan in de natuur.
De grote allesomvattende oplossingen zijn niet in zicht en misschien niet eens mogelijk. Wat we wel kunnen doen is verspilling voorkomen, processen verfijnen en slimme keuzes maken met altijd het milieu als een belangrijke factor bij elke overweging. Blijven nadenken en blijven innoveren, ook al lijkt het een druppel op een gloeiende plaat.
*Malthusianisme is de overtuiging dat productiemiddelen slechts lineair kunnen groeien terwijl de bevolking exponentieel groeit met als logisch gevolg dat er altijd schaarste en honger zal zijn.