Blog: Gezonder wonen in hout
Er wordt vaak beweerd dat wonen in houtbouw gezonder is dan wonen in steen of beton. Soms worden hier specifieke en wetenschappelijke redenen voor gegeven, maar vaak blijft het bij minder diepgravende beweringen zoals deze:
“Een houten woning voelt comfortabeler aan omdat men zich van nature voelt aangetrokken tot de natuur. Een houten huis met natuurlijke elementen zorgt voor minder stress, een lagere hartslag en is gezonder voor de bewoners.” – Top resultaat in Google, geparafraseerd.
Bij Groenhart Houtskeletbouw proberen we altijd de keuzes die we maken en de handelingen die we uitvoeren te rechtvaardigen met zowel ervaring als onderzoek. De zekerheid die hieruit resulteert is belangrijk voor onszelf maar ook voor de opdrachtgevers die het huis gaan bewonen.
VOC’s: volatiele organische verbindingen
We concentreren ons hier op de luchtkwaliteit binnen de woning; een meetbaar fenomeen met objectieve, lichamelijke gezondheidsimplicaties. Het gaat hierbij in de eerste plaats om de deeltjes die in de lucht zweven en ingeademd kunnen worden. We weten allemaal dat goede ventilatie belangrijk is om de CO2 die we zelf produceren af te voeren, maar er zijn meer stoffen te overwegen. Zogenoemde VOC’s (volatile organic compounds) zijn een categorie chemische stoffen met een laag kookpunt zodat ze op kamertemperatuur in gasvorm de lucht betreden. Tot zo’n twee jaar lang kunnen deze stoffen moleculen af blijven geven, waarna deze vervuiling meestal verwaarloosbaar wordt. Het is dan ook vooral belangrijk om hier rekening mee te houden in het geval van nieuwbouw en de aanschaf van potentieel VOC-rijke objecten zoals een nieuw bankstel of vloerbedekking.
VOC’s zitten in bijna alle bouwmaterialen, maar bijvoorbeeld ook in meubilair, apparaten en zelfs planten. Veel van deze stoffen zijn dan ook niet schadelijk, maar sommigen helaas wel. Om een voorbeeld te noemen: formaldehyde (CH2O) is een in de natuur veelvoorkomend gas dat onder meer ontstaat door verf, lijm, vloerbedekking en samengestelde houtproducten, maar ook door schoonmaakmiddelen, cosmetica, luchtverfrissers en het koken van voedsel.
TRADA Timber and healthy buildings: indoor air quality 2018, p4-6
Een hoge dosis is giftig. Voor deze stof is nog geen hele definitieve oplossing beschikbaar, behalve degelijke ventilatie en het voorkomen van al te veel producten en processen die het voortbrengen. Ook in de houtbouw is het belangrijk om hier alert op te zijn, aangezien er afwerking, lijm, houtbehandelingen en verven zijn die potentieel schadelijke VOC’s zoals formaldehyde kunnen verspreiden. Zo kan een bouwer bijvoorbeeld kiezen voor een minimale bewerking van het oorspronkelijke hout, een bepaalde houtsoort kiezen of VOC-arme producten gebruiken. Bij Groenhart Houtskeletbouw gebruiken we formaldehydevrije OSB platen en voor zo veel mogelijk onverlijmd hout in het algemeen.
Luchtvochtigheid
Een te hoge luchtvochtigheid kan bijdragen aan schimmelgroei en huisstofmijt (beide ongewenst voor de luchtwegen). Hout kan van nature, in tegenstelling tot steen en beton, vocht opnemen en deze weer vrijgeven wanneer de lucht droger is. Ook isoleert hout beter dan baksteen. Daarnaast is het met houtbouw gemakkelijker om luchtdicht en dampopen te bouwen, waardoor er geen condensatie zal ontstaan op verborgen plekken.
De prefab bouwmethode maakt hedendaagse houtbouw tot een droge methode waarbij in vier dagen een wind-en waterdichte woning kan staan. Bij langzame bouwmethoden zit de woning vaak gedurende een lange periode vol met vocht, ook na voltooiing van het project. Vocht en schimmel dragen bij aan ziekte voor de bewoners en is funest in het geval van astma. Als schimmel eenmaal in de woning aanwezig is vormt dat ook voor een houtbouw woning een probleem.
Het voorkomen dan wel oplossen van een vocht overschot is vaak mogelijk door goede ventilatie, maar damp-open bouwen in combinatie met houtbouw maakt dat de woning vocht uit de lucht op kan nemen in de materialen (bijvoorbeeld ’s nachts wanneer er minder geventileerd wordt vanwege kou) en deze op een later moment weer af kan geven en door ventilatie verwijderd kan worden. Dit werkt vooral goed in mildere klimaattypen zoals dat van Nederland. Bij gebruik van een damp remmende gips laag of OSB plaat zal dit effect vrij minimaal zijn, maar bij gebruik van een houtvezelplaat met leemstuc zal de constructie helpen het vochtgehalte in de lucht te balanceren.
Simonson, Carey J., Salonvaara Mikael & Ojanen, Tuomo. Improving Indoor Climate and Comfort with Wooden Structures, p3
Radon
Radon is een radioactief, geurloos gas dat voort komt uit aarde en steen (inclusief cement, beton en bakstenen). Het is wereldwijd de leidende oorzaak van longkanker onder niet-rokers en komt in huis voor zo’n 70 procent voort uit bouwmaterialen.
https://www.longkankernederland.nl/longkanker/oorzaken-en-symptomen
Buiten verdunt radon snel, maar binnen kan de hoeveelheid per kubieke meter enorm variëren, mede afhankelijk van de gebruikte bouwmaterialen en de aanwezige ventilatie. De plaatselijke geologische situatie heeft invloed op de radon aanwezigheid, maar dat geldt ook buitenshuis. Verder kan de hoeveelheid radon per uur en per dag enorm fluctueren waardoor het moeilijk is om precieze metingen uit te voeren.
Hout bevat in tegenstelling tot materialen uit de aarde geen radon waardoor houtbouw een goed alternatief is met het oog op radon vervuiling. Zie onze kennisbank voor meer over Radon gas.
Conclusies
- Een gezonde woning begint bij schone lucht. We hebben gezien dat er een aantal redenen zijn waarom binnen-en buitenlucht qua samenstelling van elkaar verschillen. Volatiele organische verbindingen komen veelal voort uit het interieur, in het bijzonder formaldehyde welke giftig is in hoge doses.
- Luchtvochtigheid is optimaal tussen de 40 en 60 procent, maar in werkelijkheid schommelt dit getal op basis van de dag/nacht cyclus, het seizoen, aanwezige mensen, koken, etc. Een langdurige te hoge vochtigheid kan leiden tot schimmel, de deeltjes waarvan op de longen kunnen slaan met gezondheidsproblemen tot gevolg.
- Radon is niet waarneembaar zonder meetapparatuur en ontstaat van nature uit gesteente en allerlei uit de aarde afkomstige materialen. Wanneer dit gas een verbinding aangaat met andere stoffen in de lucht wordt het radioactief en kan inademing leiden tot longkanker.
De algemene oplossing voor al deze problemen is goede ventilatie, maar voorkomen is beter dan genezen. Formaldehyde zit niet evenveel in alle materialen, middeltjes en meubilair, dus daar kan rekening mee gehouden worden bij aanschaf. Een hoge luchtvochtigheid kan extra beteugeld worden door materiaalkeuze bij het bouwen (luchtdicht maar damp-open met hout) en radon gas komt voort uit de aarde (steen, beton en cement), niet uit hout. Er zijn altijd meerdere factoren om rekening mee te houden qua gezondheid, maar het belang van goede ventilatie is universeel omdat het vervuilde lucht afvoert en (damp-open) houtbouw voorkomt samen met verstandige materiaalkeuzes dat de lucht vervuild raakt.